Nuwe Yati Kárální: Marlene Grooms Dÿne Søåín Yati T’á Dÿne Ba Theda
Grooms dû sôlágh ghay xa CBC North k’e dÿne søåin yati t’á dÿne xél halni æat’e.
Marlene Groom deni æadi-u, CBC North ts’î Denesuline Yatia 1(Dÿne Søåín Yatie) program húlye
sí xa host helî sí hét’ás ts’‡n seyati ghâ t’así resdÿn héni. United Nations húlye International
Year of Indigenous Languages húlye núníæâ sí, dûrîghay k’e Dÿne Dédlin beyati xa nøút’âgh t’á
CBC t’â beyati k’árálni dóréåtsa sí, æeyi ghâ halni æat’e.
United Nations húlye International Year of Indigenous Languages húlye núníæâ t’á CBC
æeåk’éch’a t’así ghâ dÿne xél halni æeyi basñ. Æedÿri hát’ú nøøt’â sí, æeyi beghár dÿne yati
hanúnile sí dÿne ghâ húle æane æeyi bet’á benuredí-u, tth’i t’at’ú dÿne yati-u, t’así haåé-u, bet’á
k’éjan háæâ-u tth’i æeåghanonelye æeyi harelyø æeåts’‡n æat’e.
That’ín yati t’at’ú dÿne yati t’áádi k’úrelyâile dé, Marlene Grooms dÿne reåker xa dÿne ts’‡n
dáåti.
That’ín yati t’á “ozone layer” sni sí, dÿne yati t’á t’at’ú æáádi yek’óreyâile æeyi ghâ riåker hîlé.
Hat’e t’á CBC North ts’î Denesuline Yatia xa dÿne xél halni xa theda sí deni æaåneth ts’‡n yaiåti,
æeyi yati ghâ relker xa.
Æeyi æáåneth yéåní-u, “Ní kár sni æat’e yéåni. Æeyi sí, ‘ní k’e ts’‡r hekár” sni æadi.
Grooms æadi-u, “Æç, æeyi æeåtth’i æãíni nuweni dÿne k’ís nilæî dé” hélesî héni. “Beghâ nánidhÿr dé,
ní nár t’asáne ch’á benár t’así heåchúth lát’e lu.”
Grooms, dû æeåk’étagh ghay xa CBC xél æeghálana deni æadi-u, sexél hadi xa dÿne resker ghâ
núdhÿr dé, dÿne t’at’ú nánidé sí, hát’u nánisthÿr héni.
T’a ghâ násthÿr sí, æeyi beghâ nitâgh …seyati t’á yasti æeyi beghâ nitâgh – Marlene Grooms,
CBC ts’î Denesuline Yatia xa dÿnexél halni theda.
Æeyi t’at’ú æadi sí, t’a ghâ náåti sí yúzí æûåî æat’ele, t’a ghâ naåti sí té nezø benuredí xa dÿne xél
halni æat’e, æeyi t’a t’á hát’î sí “nuweni hát’u nánidé æat’e.”
Climate change sni sí hát’elu
Yezí æûåî húzile -u, Grooms æaåneth rilker-u, t’at’ú tu yuyágh helæî ghâ hásélini-u, tth’i t’at’ú ní
huréyagh æane ghâ tth’i háselini héni-u æaåneth rekér.
“Æeyÿr tth’i æaåneth hádi “ch’adí tth’i hanúnile. Æeyi sí yunágh t’at’e háæâ ts’îæán æat’e sã.” Groom
hádi. Æeyÿr æaåneth hádi, “Æeyi climate change sni æats’edi sã.” Héni.
Æeyi æaåneth Grooms æaåni-u, neriåtth’âgh t’á t’así resdÿn yéåni. Náíhilt’úgh t’así huhureldÿn.

1

Because Denesuline Yatia is a proper name I used that title, but I noted in parenthesis the proper spelling

 Grooms æadi-u, hétå’ás ts’‡n beyati ghâ t’así hureldÿn-u, beyati k’ís húlí, æedø dáyati sí, æeyi tth’i
reldÿn æane héni.
Dÿne Súåîne ts’îæáne beyati t’á dáyaåti sí, jâdízñ æedzagh n‡n ts’î-u, yuwé Alberta húlye æeyÿr
tth’i-u, Saskatchewan húlye æeyÿr tth’i-u, Manitoba húlye æeyÿr tth’i háti yati t’á dáyati húlí,
nay æedø rát’e héni.
“T’a ghâ násthÿr sí beghâ nit’agh dúwé … seyati t’á yasti beghâ nitâgh-u tth’i seyati xa sets’‡n
nání.” nádlógh hádi.
Jâ Æedzagh N‡n k’e Tunédhÿ húlye East Arm æeyÿr t’a Åutselk’é theæâ sí æeyÿr t’a néyâ æat’e,
æeyÿr dzeret’áy æûåî t’á nats’ídíl,
Grooms beyati æûåî t’á dáyati.
Deni æadi, “Tatthe segháy åâile-u háséts’edi, neyati nets’ñle dé, t’así nelî æat’éle séts’edi. T’at’i
d‡n nelî bek’úrejâ xáíle.” Hásets’edi héni.
Grooms æadi-u, dû dÿne yati húle æane héni. Dÿne goth åâ beyati k’édórelyâile.
“Si nisdhÿn-u, betihkui yexél dáyaåtile t’át’e.” héni. “Si huli hát’e lu, nándÿn seskén nader dÿne
súåin yati t’á bexél yastíle, æeyi æetth’i nóhoåthÿr le.”

T’olasí t’así rets’eldÿn xadúwíle.
Grooms æadi-u, nay dÿne bedî æáát’i dáyidhÿn héni. Æeyi that’in yati t’á colonialism húlye chú
dÿne xar køé chu t’á dÿne beyati beghâ dole æat’e. Hat’e húlí deni æadi-u, dÿne yati benats’eldî
xadúwe t’éle héni.
Grooms dû beskén dÿne súåín yatí honeåtÿn réådzágh æat’e. Yexél yaåti dé, háyéåni, “shúlyi” æeyi
háyéåni tó “æedlís hîgha t’á” yéåni tó dé, dÿne súåin yati t’á háyehéledi.
That’in yati t’á háíhiåti dé, Grooms yets’‡n yaåtíle.
“Bech’as hesa, hát’e t’á sets’‡n yaiheåti,” héni. Æeyi tth’i bet’á hurélyâ.”
T’â Grooms xél radio k’e harálni sí, æeyi bélat’in dálî, that’ín yati t’a t’arádi háíni dáyorekér húlí
deni æadi-u, hásåa dé, hani ghâ sexél hadi sí nay bets’î t’así húle lát’e xa héni.
“That’in yati t’áíni dé, yati hútå’áth nátsÿr chuile, dÿne yati t’áíni dé, æedø æat’e, “ deni hádi.
“Seyati hát’e sí, æeyi beghâ nitãgh æat’e.”
Æenérehtå’ís (photos):
1. Marlene Grooms CBC North ts’î Denesuline Yatia k’e Dÿne súåin yati t’á dÿne xél halni
theda æat’e-u, deni æadi-u t’ólasí neyati burildÿn xadúwe t’éle héni.
2. Grooms beyati t’á yaåti-u Åutselk’e néyâ æat’e, æeyÿr Jadízñ Æedzagh N‡n k’e dzeret’áy æûåî
t’á nits’idíl.